Cząstki gliny mają na powierzchni ładunek ujemny, dzięki czemu łatwo wiążą jony dodatnie, czyli kationy, np. potasu i magnezu. Wiele kationów jest niezbędnych dla wzrostu roślin, a ich dostępność jest ważnym czynnikiem decydującym o żyzności gleby. Pobieranie jonów dodatnich z gleby odbywa się w drodze szczególnego rodzaju transportu polegającego na wymianie kationów między rośliną a roztworem glebowym. Roślina pobiera zaabsorbowane na powierzchni cząstek gliny kationy, oddaj e zaś protony, wydzielane przez korzeń do roztworu glebowego. W przeciwieństwie do kationów, jony o ładunku ujemnym, czyli aniony, są odpychane przez cząstki gliny, więc większość z nich pozostaje rozpuszczona w wodzie glebowej. W rezultacie np. jony azotanowe łatwo ulegają wymyciu z gleby. Każdy typ gleby ma nieco inne proporcje cząstek mineralnych. Cząstki duże pełnią funkcję rusztowania warunkującego przepuszczalność gazów i wody, podczas gdy małe cząstki gliny najczęściej są zbite w większe agregaty i decydują o zdolności gleby do zatrzymywania wody i soli mineralnych. Żyzne gleby ilaste zawierają w przybliżeniu po 40% piasku i iłu oraz ok. 20% gliny. Gleby o większej zawartości piasku nie są odpowiednie dla roślin, ponieważ nie zatrzymują odpowiedniej ilości wody i jonów nieorganicznych. Rośliny rosnące na takich glebach są więc narażone na wysychanie i niedobór substancji odżywczych. Z kolei duża zawartość gliny sprawia, że gleby są zwarte, z niewielką ilością przestworów, stanowiących naturalny rezerwuar wody i powietrza.